چگونه طلای اصل را از بدل تشخیص دهیم؟
۱. بررسی ویژگی‌های فیزیکی طلا
الف) بررسی وزن و چگالی
طلا یکی از فلزات سنگین با چگالی بالا است. اگر دو قطعه مشابه از نظر اندازه را مقایسه کنید، طلای اصل وزن بیشتری نسبت به بدل خواهد داشت.
ب) بررسی رنگ و درخشندگی
طلای اصل دارای رنگ زرد براق و یکنواخت است. بدلیجات ممکن است بعد از مدتی تغییر رنگ داده و تیره شوند، در حالی که طلا همیشه رنگ و جلای خود را حفظ می‌کند.
ج) بررسی نشانهای حک‌شده (عیار طلا)
بررسی نشانهای حک‌شده یکی از رایج‌ترین و ساده‌ترین روش‌ها برای تشخیص اصل بودن طلا است. این نشان‌ها معمولاً در قسمت‌هایی از جواهر قرار دارند که به راحتی دیده نمی‌شوند. بنابراین برای دیدن این نشان‌ها نیاز به ذره‌بین دارید و به همین دلیل این روش به نام «تست ذره‌بین» نیز شناخته می‌شود. بر روی طلای اصل معمولا عددی مانند 750 (برای طلای ۱۸ عیار) یا 999 (برای طلای ۲۴ عیار) حک شده است. اگر چنین نشانهای روی قطعه‌ای وجود نداشته باشد، احتمال بدل بودن آن بیشتر است.
با اینکه این روش استاندارد برای تست خلوص طلا محسوب می‌شود، اما همیشه کاملاً قابل اطمینان نیست.
۲. روش‌های تست خانگی برای تشخیص طلا از بدل
الف) تشخیص طلا با آهنربا
طلا خاصیت مغناطیسی ندارد. هنگام خرید طلای آب شده، برای آزمایش، یک آهنربای قوی را به قطعه طلا نزدیک کنید. اگر طلا جذب آهنربا شد، احتمالاً بدل است.
ب) تست سرامیک
یک کاشی یا بشقاب سرامیکی بدون لعاب را بردارید و طلا را روی آن بکشید. اگر رد زرد باقی ماند، طلا اصل است، اما اگر رد سیاه یا خاکستری ایجاد شد، احتمالاً قطعه بدل است.
ج) تشخیص طلا با آبلیمو یا سرکه
چند قطره سرکه یا آبلیمو روی طلا بریزید. اگر پس از 10 دقیقه تغییر رنگی مشاهده نشد، طلا اصل است؛ اما اگر رنگ آن تغییر کرد، احتمالاً بدل است.
د) تست شناوری طلا در آب
طلا به دلیل چگالی بالا، در آب فرو می‌رود. اگر قطعه‌ای از طلا روی سطح آب بماند یا به آرامی فرو رود، احتمال بدل بودن آن زیاد است.
ه) تشخیص طلا با سوزاندن
طلا در برابر حرارت بالا مقاوم است و نمی‌سوزد. برای آزمایش، یک فندک را روی قطعه طلا به مدت ۳۰ ثانیه نگه دارید. اگر رنگ آن تغییر کرد یا سیاه شد، احتمالاً بدل است. اما طلای اصل هیچ تغییری نخواهد کرد.
و) آزمایش با پوست
برای انجام این آزمایش، یک قطعه طلا را چند دقیقه در دست خود نگه دارید. طلا را به دست خود بمالید و واکنش‌های احتمالی را بررسی کنید. اگر ماده واکنش نشان دهد و رنگ دست را تغییر دهد، می‌توانید نتیجه بگیرید که طلا اصل نیست. اما اگر هیچ تأثیری روی دست شما نداشته باشد، طلا احتمالا اصل است.
ز) آزمایش با لوازم آرایش
روی دست خود مقداری کرم پودر بزنید و طلا را روی آن بمالید. اگر پس از مالیدن، رنگ سیاه روی دست باقی بماند، طلا تقلبی است.
۳. روش‌های تخصصی برای تشخیص طلا
الف) تست اسید نیتریک
در این روش، جواهر مورد نظر را روی یک صفحه استیل قرار دهید و چند قطره اسید نیتریک روی آن بریزید. اگر واکنشی رخ ندهد، طلا اصل است. اما اگر تغییر رنگ مشاهده شود، نشان‌دهنده بدل بودن آن است. (احتیاط: این روش باید با تجهیزات ایمنی انجام شود.)
ب) استفاده از سنگ محک و تیزاب سلطانی
با کشیدن طلا روی سنگ محک و ریختن تیزاب سلطانی روی آن، می‌توان به اصل یا بدل بودن آن پی برد.
اگر هیچ تغییری رخ ندهد در این حالت، عیار طلایی که روی سنگ محک کشیده شده است، با عیار تیزاب برابری می‌کند. همچنین این امکان وجود دارد که عیار طلا بیشتر از عیار تیزاب باشد، که این حالت مطلوب ما خواهد بود. اگر خطوط طلا روی سنگ محک کمرنگ شوند، به این معناست که اسید توانایی خورندگی طلا را داشته و نشان‌دهنده پایین‌تر بودن عیار طلا نسبت به عیار تیزاب است. و در صورتی که خطوط طلا روی سنگ محک به‌طور کامل از بین بروند، می‌توان نتیجه گرفت که فلزی که به‌عنوان طلا روی سنگ کشیده شده، طلا نبوده یا فقط درصد بسیار کمی از طلا در آن وجود دارد.
ج) دستگاه‌های سنجش طلا
استفاده از دستگاه‌های XRF و الکترونیکی یکی از دقیق‌ترین روش‌ها برای تعیین خلوص طلا است. این دستگاه‌ها ترکیب شیمیایی فلز را مشخص می‌کنند.
سوالات متداول
۱. آیا با گاز گرفتن می‌توان اصل بودن طلا را تشخیص داد؟
بله، طلا فلز نرمی است و هنگام گاز گرفتن، رد دندان روی آن باقی می‌ماند. اما این روش چندان دقیق نیست.
۲. آیا طلای سفید هم با روش‌های بالا قابل شناسایی است؟
بله، اما برخی تست‌های رنگی ممکن است بر روی طلای سفید نتایج دقیقی ارائه ندهند. بهتر است از تست‌های شیمیایی یا دستگاه‌های سنجش استفاده شود.
۳. آیا تغییر رنگ طلا نشانه بدل بودن آن است؟
طلای خالص تغییر رنگ نمی‌دهد. اما اگر قطعه‌ای از طلا تغییر رنگ داد، احتمال دارد روکش شده یا آلیاژ کم‌عیار باشد.
۴. کدام روش سریع‌ترین راه برای تشخیص طلا است؟
تست آهنربا و تست شناوری در آب سریع‌ترین روش‌ها هستند. اما برای دقت بیشتر، بهتر است از روش‌های پیشرفته‌تر استفاده شود.
